فقه چیست؟

فقه چیست؟ (خودشناسی شرعی) مقاله ۵ استاد علی اکبر خانجانی

فقه چیست؟ (خودشناسی شرعی) مقاله ۵

در روایت است که عمربن خطاب به منبر رفت فتوا داد و ادّعا کرد که فقیه است .

علی (ع) نیز روز بعد به منبر رفت و گفت : اگر عمر فقیه است پس همه اعراب فقیه هستند .

می دانیم که عمر از نخستین مؤمنان و از اصحاب کبّار و کاتبان وحی و راویان حدیث نبوی و مشاور درجۀ یک رسول خدا و همنشین با او بود و در زیرکی هم کم نظیر بود .

با اینهمه علی او را فقیه نمی داند .

اوئی که در دوران خلافت خود جهان اسلام را از شبه جزیره عرب بیرون برد و تا اقصاء نقاط جهان از روم تا چین گستراند .

در اینجا جداً مواجه با راز و معمائی بزرگ می شویم که آیا براستی فقه و فقاهت و مقام اجتهاد چیست .

وقتی علی (ع) می فرماید که اگر عمر فقیه باشد همه اعراب فقیه هستند اشاره به زبان و منطق و اخبار و دانائی های عاریه ای دارد .

این بدان معناست که اگر کسی قرآن را به چهارده روایت هم بخواند لزوماً فقیه نیست حتّی اگر کلّ احادیث وسنّت را هم حفظ باشد . یعنی فقه حاصل دانائی ذهنی و خبری نیست . پس چیست ؟

در قرآن کریم در چند مورد که سخن از فقه و تفقّه است اشاره به قلب مؤمنان دارد یعنی فقه را یک علم و دریافتی قلبی و شهود روحانی می داند یعنی یک مقام عرفانی است و نه صرفاً علمی و اکتسابی . فقیه کسی است که بتواند به قدرت الهام قلبی ، حکم هر امری را فی البداعه درک کند .

فقیه باید عارف باشد تا با علم کامل بر نفس خویش و لذا مردمان ، خیر و شرّ هر چیزی را به یقین فهم نماید .

علّامه امینی (ره) در اثر دائرة المعارفی و بس شگرف خود یعنی «الغدیر» تقریباً یک جلد از یک مجموعه را به همین ماجرای عمر وعلی (ع) اختصاص داده و بحث کرده است که مطالعۀ آن امروزه بر هر مؤمنی واجب است .